Etnologia.pl
O serwisie
Zadaniem, jakie stawiamy przed sobą, jest uwolnienie etnologii z jej akademickiej niedostępności; wykazanie, jak daleko i szeroko poza mury uczelni może sięgać ...
czytaj...
Etnologia.pl poleca

Postkolonializm
Young dokonuje przeglądu kulturowych, społecznych i ...
Etnologiczne spojrzenie na rzeczywistość
Serwis etnologiczny
Europa
W POSZUKIWANIU TOŻSAMOŚCI: POMACY BUŁGARSCY [i]
Freie Universsität Berlin
strona: | 1 | 2 |
![]() Dr Evangelos Karagiannis
Foto: University of Zurich |
Taka marginalność jest charakterystyczna właśnie dla Pomaków [xvi]. Jeśli to zrozumiemy, nie będziemy zbyt surowo oceniać ich odwiecznego dylematu [xvii] przynależności etnicznej. Język nie będzie tu jedynym elementem decydującym.
Problem odrzucenia jest tutaj również dość istotny. Pomak, który nie mówi po turecku, mimo jego szczerych chęci najprawdopodobniej nie zostanie przyjęty przez Turków do ich społeczności. W przypadku języka bułgarskiego i Bułgarów jest to już w ogóle niemożliwe. Nawet jeśli konwertuje na inną wiarę. Zmiana wyznania jest postrzegana raczej jako dowód lojalności w stosunku do państwa aniżeli element decydujący o przynależności etnicznej. Pomakiem jest ten, kto urodził się w rodzinie Pomaków. I nawet przyjęcie innej wiary może tego nie zmienić. Przystąpienie do bułgarskiej społeczności wymaga całkowitego odseparowania się od mikrospołeczeństwa Pomaków. Pociąga to za sobą pewne konsekwencje - porzucenie swojego rodzinnego miasta, ukrywanie jego nazwy oraz, jeśli to możliwe, zerwanie kontaktów z krewnymi i przyjaciółmi. Jak wielu byłoby skłonnych do takiego poświęcenia i – co ważniejsze – po co? Owszem, stygmatyzacja często pociąga za sobą dyskryminację. Ale nie skłania najczęściej do podjęcia tak radykalnych kroków. Pomacy, podobnie jak reszta mieszkańców regionu, bardzo długo znajdowali się w korzystnej sytuacji ekonomicznej. Tamtejszy teren obfitował w miejsca pracy. Lojalność i patriotyzm nie są wystarczające do awansowania w drabinie społecznej, nie tylko w Bułgarii. Do uzyskania lepszej pozycji aspiruje zazwyczaj zbyt dużo osób. Od kandydatów wymaga się wyższych kwalifikacji. Tak więc jeśli ktoś ich nie posiada, jego dalsze starania mogą być bezcelowe. Konwertowanie i zerwanie więzi z miastem rodzinnym to ostateczność.
Przynależność do wielu grup
Często uważa się, że Pomacy dążą do uzyskania statusu Bułgara lub Turka. Wynika to z powszechnego przekonania, że są to jedyne możliwości określenia przynależności etnicznej. Hipoteza ta nie znajduje jednak potwierdzenia. Będąc na Rodopach można zauważyć, że utożsamianie się Pomaków z daną kulturą jest uwarunkowane daną sytuacją. Niezmiernie rzadko zdarza się, aby jakiś Pomak konsekwentnie identyfikował się z jedną grupą. Dla wielu może to być nie do zaakceptowania. Jest to jednak kwestia ideologii, a nie samych Pomaków. Takie nastawienie jest kolejnym elementem sprzyjającym wyobcowaniu.
Tożsamość etniczna jest dziś niezwykle ważna. Niektórzy twierdzą, że można posiadać tylko jedną taką tożsamość. Tymczasem jest dokładnie odwrotnie. W antropologii powszechne jest przeświadczenie, że istnieje możliwość przynależności do dwóch społeczności (Elwert 1995: 110). Objawia się to na różne sposoby, w zależności od sytuacji. Marginalność danej grupy jeszcze bardziej uwidacznia występowanie tego zjawiska, co nie jest na rękę działaczom ruchów narodowych [xviii].
Zjawisko to jest dla nas istotne z dwóch powodów. Przede wszystkim pozwala zrozumieć realia życia na Rodopach. Poza tym podkreślając ludzkie umiejętności dostosowawcze sprawia, że o sytuacji panującej w tym rejonie nie myślimy już w kategoriach konfliktu kulturowego. O takim zjawisku wspominał już Stonequist [xix]. Jednak kładł on bardzo duży nacisk na problemy natury psychologicznej. W jego dziełach zauważamy następujący paradoks: osoby z grup marginalnych odczuwają napięcie z powodu barier kulturowych, ale po ich przezwyciężeniu nadal się z nim borykają (cf. Green 1947: 167 - 168). Kluczowa jest tu koncepcja „kultury”, która jest „domem” gwarantującym psychiczne bezpieczeństwo. Marginalność wcale nie musi oznaczać napięcia psychicznego, jeśli przyjmiemy, że określenie przynależności etnicznej nie jest dla człowieka najważniejsze.
Teoria, którą stworzył Stonequist, była często krytykowana przez socjologów. Antonovsky (1956: 62) stwierdził, że człowiek należący do grupy marginalnej rzadko przejawia cechy określone jako charakterystyczne dla jej członków. Także Milton Goldberg (1941; Gordon 1978), wprowadzając podział na „marginalnego człowieka” i „marginalną kulturę” wysuwa przypuszczenie, że osoby dorastające w „marginalnej kulturze” nie wykazują takich symptomów (teoria ta tylko nieznacznie różni się od poprzedniej). Jednak nie możemy całkowicie się z nią zgodzić. Według niej bowiem na marginalną kulturę składają się instytucjonalne ramy gwarantujące „normalne” życie. Pomacy nie utworzyli takich ram, a zatem, według Goldberga, powinni być oni sklasyfikowani jako „osoby marginlne” i przejawiać zachowanie opisane przez Stonequist`a. Założenia te nie zostały jednak nigdy potwierdzone [xx]. Dalsza krytyka teorii Stonequist`a: Golevensky (1952), Green (1947).
Takie problemy pojawiają się, kiedy marginalność przeszkadza w realizacji własnych zamierzeń [xxi]. Jednak tu musielibyśmy bardziej zagłębić się w przyczyny porażki. Marginalność może być też świadomym wyborem, jeśli niesie za sobą określone profity.
Dobrowolna decyzja o przynależności do grupy marginalnej jest podejmowana przez Pomaków bardzo często. Przeczy to istnieniu wspomnianego wcześniej napięcia psychicznego.
Różne tożsamości
Pomacy dokonują wyboru zależnie od sytuacji. Takie decyzje są podejmowane wręcz podświadomie. Wariantów jest sporo. Nie jest to zbiór zamknięty – ciągle istnieje możliwość tworzenia nowych alternatyw.
Mamy sześć podstawowych form o płynnych granicach. Są nimi:
- chrześcijański Bułgar
- świecki Bułgar
- świecki Pomak
- muzułmański Bułgar
- muzułmański Pomak
- Turek
W pierwszych trzech przypadkach mamy do czynienia z asymilacją, w ostatnich trzech – z dysymilacją. Niektórzy nazywają siebie po prostu Pomakami. W ten sposób podkreślają swoje dążenie do autonomii.
Zastanawiające dla mnie jest to, w którym momencie rodzi się zjawisko marginalności. Heckmann mówi w tym kontekście o marginalnych pozycjach [xxii]. Omówiona koncepcja wyborów wydaje mi się jednak bardziej trafna w tym kontekście. Dotyka ona bowiem kwestii zmian w odniesieniu do oczekiwań.
Pomacy dokonują takich wyborów intuicyjnie, nie kierując się żadnymi zasadami. Mimo że możliwości są mocno zróżnicowane, zdecydowanie się na którąś z nich nie stanowi większego problemu. Opowiedzenie się za którymś z wariantów pociąga za sobą także konsekwencje natury politycznej. W tym miejscu warto wspomnieć przytoczony przez Konstantinova (1992: 355) przykład BSP (Bułgarskiej Partii Socjalistycznej). (Patrz także: Konstantinov 1997; Konstantinov/Alhaug 1995: 24;71 ff.).
Rodzaje przynależności etnicznej to owoce oddziaływania wielu czynników. Heckmann (1992: 202 - 207) pisze o czynnikach konfliktu i potencjalnych sposobach jego rozwiązania. Dokonywany wybór jest, moim zdaniem, nierozerwalnie związany z interesami jednostki.
W omawianym przypadku ważne są szanse jednostki w społeczeństwie. To właśnie ich postrzeganie powoduje, że jedni Pomacy popierają asymilację, podczas gdy inni opowiadają się za dysymilacją. Obie grupy stanowią w zasadzie odrębne klasy etniczne. Jak pisze Gordon: “I propose, then, that we refer to the subsociety created by the intersection of the vertical stratifications of ethnicity with the horizontal stratifications of social class as the ethclass” (1978:134) [Proponuję nazywanie mikrospołeczeństwa powstałego na styku stratyfikacji etnicznej z rozwarstwieniem społecznym klasą etniczną] (1978:134). W kontekście Pomaków należy pamiętać o stygmatyzacji. W przeciwnym razie może dojść do błędnej analizy socjologicznej. W zasadzie można powiedzieć, że nie ma stuprocentowych Pomaków. Można spotkać jedynie dwie klasy etniczne tej społeczności: muzułmańskich pracowników ze wsi oraz ateistycznych lub zeświecczonych intelektualistów z miast. Cele przyświecające jednostce oraz sposoby dążenia do ich realizacji determinują dalszy podział w ich obrębie.
Przypisy:
i - Artykuł jest tłumaczeniem angielskiego przekładu publikacji „Eine Einführung in die pomakische Frage”, która jest częścią dzieła Evangelosa Karagiannisa „Zur Ethnizität der Pomaken Bulgariens, Münster 1997, s. 34-52. Dziękuję George Elwert, Alexei Karolinski oraz Urlichowi Büchsenschütz, a także każdemu, kto wspierał mnie w pracy terenowej. Artykuł dedykuję Panayotisowi.ii - Rok po zniesieniu serbskiego patriarchatu Peĉ przestało istnieć także arcybiskupstwo Ochrydy. Dlatego też głową greckiego Kościoła Prawosławnego w Imperium był grecki patriarcha Konstantynopola (Hösch 1988:87).
iii - O Fanariotach wspominał Sarides (1979:142-56). Opisywał ich jako świeckich członków grecko-prawosławnego Miletu (143).
iv - W roku 1762 duchowny Danail zwrócił się do swoich rodaków następującymi słowami “(...) and all of you prepared yourself for becoming Greeks, throw off your barbarian language and habits” [(...) i każdy z was przygotował na zostanie Grekiem, odrzućcie swój barbarzyński język i wyzbądźcie się barbarzyńskich nawyków] (Springborn 1983: 308). Bułgarzy, którzy ukończyli greckie szkoły, mogli awansować w drabinie społecznej i zostać kupcami, nauczycielami, a czasem nawet urzędnikami państwowymi. Później niektórzy z nich ukrywali swoją tożsamość. Proces asymilacji z grecką kulturą trwał do połowy XIX wieku (300; 308; 340). Patrz także Gelnerr (1995:93-94) - fragment na temat Rurytanii.
v - Ideologię tą trafnie opisuje Paisy Hilandarski (Springborn 1983:284-91, Pundeff 1969:93-165). Patrz także Daneva (1994:69-101).
vi - Egzarchat bułgarski został ustanowiony na mocy firmana z 11.03.1870 (Hösch 1988: 175). Osiem lat później utworzono Księstwo Bułgarii. Na temat tych wydarzeń pisał Pundeff (1969:113-121).
vii - Na temat chrystianizacji/nawoływaniu do konwerstowania czytaj w: Konstantinov 1992, a także The Story of Ali (nr 1); The Story of Osman (nr 2).
viii - Rodina postanowiła uświadamiać Pomaków na tematy związane z przeszłością Rodopów. Miało to obudzić ich poczucie tożsamości (Karamandzhukov 1976:157). Największą aktywność w tym względzie organizacja wykazała zaraz po II Wojnie Światowej (BAN 1958; 1964; Vasilev 1961 etc.).
ix - W latach 80. w Bułgarii ponownie pojawił się problem przynależności etnicznej. Tym razem Turcy zostali włączeni do narodu bułgarskiego. Publikacje Problemi na razvitieto na bulgarskata narodnost i natsiya (BAN 1988) oraz Stranitsi ot bulgarskaya istorya:Ocherk za izliamiziranite bulgari i nastionalnovuzizymroditelniya (BAN 1989) opisują dalsze próby asymilacji Turków podjęte z inicjatywy władz przez bułgarskich aktywistów. Dzisiaj uważa się, że Turcy to Bułgarzy, których zmuszono do konwertowania i zaprzestania porozumiewania się we własnym języku.
x - Kompromis ten, określany także jako „sekularyzacja religii”, opisują rozmaite źródła. Przejście Pomaków na Islam przedstawia się w kategoriach dramatu narodowego (unikanie przeznaczenia). Podkreślana przez wielu rola języka została zepchnięta na dalszy plan. Ważna była nie tyle wiara, ile przynależność do grupy grecko-prawosławnych chrześcijan. Gellner (1995: 109 - 113) mówi o przejściu z poziomu wiary na poziom kultury. Podobny mechanizm zauważalny jest u innych grup etnicznych zamieszkujących Bałkany (z wyjątkiem Albańczyków) i Rosję.
xi - Opisując sytuację w Rumunii (z czasów Ceauscescu), Katherine Verdery (1991; 1993) opisała współzależności pomiędzy gospodarką centralnie sterowaną oraz nacjonalizmem. Dzięki temu poznaliśmy inną odpowiedź na pytanie, dlaczego w państwach socjalistycznych ciągle powstają nowe ruchy nacjonalistyczne.
xii - Cf. Hristov (1958: 110); Lambrev (1958: 125); Bozhinov (1958: 143); Karamandhukov (1987: dok. nr 17, 22, 40). Dysymilację do dzisiaj najbardziej popierają Chodżowie.
xiii - Z tego powodu przynależność etniczna Serbów nie uległa zmianie. Serbski nacjonalizm językowy opisuje Al. Popovic (1986: 313), cf. Hobsbawm (1990: 92).
xiv - W socjologii marginalność jest definiowana inaczej. Brak wyraźnej tożsamości narodowej jest uważany za coś powszechnego, mogącego stanowić przedmiot badań naukowych. Jako pierwszy określenia „człowiek marginalny” użył Robert E. Park (1928). Problem marginalności w ujęciu socjologicznym jest bardziej złożony. Pojęcie to funkcjonuje w socjologii od 1937 r. Obszernie opisał je Stonequist (1961). Nie definiował on go jednak jako indywidualne doświadczenie, ale jako ogólnie panującą sytuację.
xv - Stosunki Pomaków z Turkami opisuje Tepavicharov (1994:313-314).
xvi - Cf. Milton Goldberg (1941; Gordon 1978: 269 - 78).
xvii - “The Pomak community is progressively getting polarised and split along Bulgarian and Turkish lines. All these developments draw a dividing ethnic boundary between regions, groups, settlements, generations, strata and individuals. They leave less and less room for those of the Moslem Bulgarians who remain faithful to their ancient traditions” (Kalionski 1993:126). [Społeczeństwo Pomaków staje się coraz bardziej spolaryzowane. Część zostaje Bułgarami, część Turkami. Powoduje to postawanie granic. Muzułmanie bułgarscy są coraz bardziej spychani na boczny tor].
xviii - Inny wybór nie jest dokonywany wyłącznie przez osoby marginalne. Pozostali również czują się zobligowani do podjęcia takiej decyzji. Decydujący jest zawsze kontekst społeczny (cf. Antonovsky 1956: 57).
xix - Cf. Stonequist (1961: 4; 159-164).
xx - Cf Golevensky (1952), Green (1947).
xxi - Stonequista przytacza wiele takich przykładów. Green (1947: 170 - 171) porównuje studentów greckich do polskimi robotników. Dochodzi do wniosku, że ci ostatni nie wykazują klasycznych oznak marginalności, ponieważ “they have a reduced success drive In comparison with the second generation Greeks. (...) Relatively, absolute rejection is propably easier to bear than grudging, uncertain, and unpredictable acceptance. This is one of the reasons why many Jews exhibit to a greater degree the classic symptoms of the marginal man than do most Negroes”. [w porównaniu z Grekami są mniej żądni sukcesu. (...) Analogicznie, łatwiej jest coś całkowiecie odrzucić, aniżeli zaakceptować nie wiedząc jednocześnie, jakie będą tego konsekwencje. Dlatego wielu Żydów jest bardziej marginalnych od Afroamerykanów].
xxii - “The members of a marginal group (...) are compelled to formulate a definition of their situation. It has been pointed out that, at least for the Jewish group under study, a variety of such definitions has come into being. One cannot speak of the American Jewish definition of Jewish marginality” (Antonovsky 1956:61-62) [Członkowie grupy marginalnej (...) muszą określić swoją przynależność. W przypadku wspomnianych Żydów wygląda to bardzo różnie. Nie można mówić o marginalności jeśli chodzi o Żydów amerykańskich].
“We would like (...) to introduce the term of ‘position’, the marginal position respectively. By position we mean a place, a ‘locality’ in the field of social relations, rights and duties; marginal positions are marked by the fact that in the field of social relations their group affiliation is uncertain and unclear. We work with the basic hypothesis that certain ethnic forms of orientation develop into marginal positions” (Heckmann 1992:201). [Chcielibyśmy (...) wprowadzić pojęcie „pozycji” w odniesieniu do pozycji marginalnej. Jest to, `umiejscowienie stosunków, praw i obowiązków społecznych; charakterystyczna jest tu niejednoznaczna tożsamość społeczna. Główna hipoteza mówi o tym, że przyczyną takich pozycji są postawy społeczeństwa].
Bibliografia:
- Antonovsky, Aaron 1956. Towards a Refinement of the ‘Marginal Man’ Concept. Social Forces 35(1):57-62.
- Asenov, Boncho 1994. Natsiya, religiya, natsionalizum, Sofiya.
- BAN (Bulgarskata akademiya na naukite) 1958. Iz minaloto na bulgari mohamedani. Sofiya: BAN.
- BAN (Bulgarskata akademiya na naukite) 1964. Assimilatorskata politika na turskite zavoevateli: Sbornik ot dokumenti za pomohamedanchvaniya i poturchvaniya XIV-XIX vek. Sofiya: BAN.
- Bozhinov, V. 1958. Bulgarite mohamedani prez Vtorata svetovna voyna. IN: BAN 1958, pp. 137- 44.
- Castellan, Georges 1992. Histoire des Balkans XIVe-XXe siècle. Paris: Fayard.
- Daneva, Nadya 1994. Greek, Serbian, Albanian and Rumanian Characters in the Bulgarian Literature. IN: ICMSIR Foundation 1994, pp. 64-146.
- Elwert, Georg 1995. Boundaries, Cohesion and Switching: On We-Groups in Ethnic, National and Religious Form. IN: Brumen, B., Z. Smitek (ed.), Mess, Mediterranean Ethnological Summer School. Ljubljana, p. 105-21.
- Faensen, Johannes 1980. Die albanische Nationalbewegung. Berlin: Otto Harrassowitz, Wiesbaden (Balkanologische Veröffentlichungen, Bd. 4).
- Gellner, Ernest 1995. Nationalismus und Moderne. Hamburg: Rotbuch Verlag (German translation of Nations and Nationalism, Oxford 1983: Blackwell).
- Georgiou, Basileios 1994. Hê skia tês Agkyras panô stên Hellênikê Thrakê. Athêna: “Athêna”. Goldberg, Milton M. 1941. A Qualification of the Marginal Man Theory. American Sociological Review 6(1):52-8.
- Golevensky, David 1952. The Marginal Man Concept: An Analysis and Critique. Social Forces, 30(3):333-9.
- Gordon, Milton M. 1978. Human Nature, Class and Ethnicity. New York: Oxford University Press.
- Green, Arnold W. 1947. A Re-examination of the Marginal Man Concept. Social Forces, no. 26(2):167-71.
- Heckmann, Friedrich 1992. Ethnische Minderheiten, Volk und Nation: Soziologie interethnischer Beziehungen. Stuttgart: Enke.
- Hobsbawm, Eric J. 1990. Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality. Cambridge: Cambridge University Press.
- Hösch, Edgar 1988. Geschichte der Balkanländer. München: Verlag C.H. Beck.
- Hristov, H. 1958. Rodopskoto bûlgaromohamedansko naselenie v navecherieto i po vreme na voynite (1912-1918). IN: BAN 1958, pp. 118-22.
- ICMSIR Foundation (‘International Centre for Minority Studies and Intercultural Relations’ Foundation) 1994. Relations of compatibility and incompatibility between Christians and Muslims in Bulgaria. Sofia: ICMSIR Foundation.
- Kalionski, Alexei 1993. The Pomak Dilemma. La transmission du savoir dans le monde musulman péripherique. Lettre d’information, 13:122-30.
- Karamandzhukov, Aleksandur 1976. Dokumenti po vuznikvaneto i deynostta na druzhbite ‘Rodina’. Rodopski Sbornik 4:137-67.
- Karamandzhukov, Aleksandur 1983. Dokumenti po vuznikvaneto i deynostta na druzhbite ‘Rodina’. Rodopski Sbornik 5:193-230.
- Karamandzhukov, Aleksandûr 1987. Dokumenti za rodinskoto vûzrozhdenskoto dvizhenie sred bulgarite mohamedani v zapadnite Rodopi. Rodopski Sbornik 6:153-203.
- Konstantinov, Yulian 1992. An Account of Pomak Conversions in Bulgaria (1912-1990). IN: Seewann, Gerhard (ed.). Minderheitenfragen in Südosteuropa, München: Südost-Institut, R. Oldenburg Verlag, pp.342-57.
- Konstantinov, Yulian 1997. Strategies for Sustaining a Vulnerable Identity: The Case of the Bulgarian Pomaks. IN: Poulton, Hugh, Suha Taji-Farouki (eds.). Muslim Identity and the Balkan State. London: Hurst & Company in association with the Islamic Council, pp. 33-54.
- Konstantinov, Yulian, Gulbrand Alhaug 1995. Names, Ethnicity and Politics: Islamic Names in Bulgaria 1912-1992. Tromso Studies in Linguistics 15, Oslo: Novus Press.
- Krusteva, Neyka, Boncho Asenov 1993. Poturchvane II. Sofiya.
- Lambrev, K. 1958. Bulgaromohamedanite v Rodopite mezhdu dvete svetovni voyni. IN: BAN 1958, pp. 122-37.
- Park, Robert E. 1928. Human Migration and the Marginal Man. American Journal of Sociology 33:881-93.
- Popovic, Alexandre 1986. L’Islam balkanique: Les musulmans du sud-est européen dans la periode post-ottoman. Berlin: Otto Harrassowitz, Wiesbaden (Balkanologische Veröffentlichungen, Bd. 11).
- Pundeff, M. 1969. Bulgarian Nationalism. IN: Sugar, Peter F., Ivo Lederer (eds). Nationalism in Eastern Europe. Seattle: University of Washington Press, pp. 93-165.
- Sarides, Emmanuel 1979. Zum Verhältnis von Befreiungsbewegungen und Imperialismus, dargestellt am Beispiel der Entstehungsbedingungen der griechischen Nation. Berlin: MS.
- Schafberg, Herwig 1983. Einleitung. IN: Reiter, Norbert (ed.). Nationalbewegungen auf dem Balkan. Berin: Otto Harrassowitz, Wiesbaden, pp. 1-60 (Balkanologische Veröffentlichungen, Bd. 5).
- Sugar, Peter 1969. External and Domestic Roots of Eastern European Nationalism. IN: Sugar, Peter F., Ivo Lederer (eds). Nationalism in Eastern Europe. Seattle: University of Washington Press, pp. 3-54.
- Sugar, Peter F. 1977. South-Eastern Europe under Ottoman Rule (1354-1804). Seattle: University of Washington Press.
- Sundhaussen, Holm 1994. Ethnonationalismus in Aktion: Bemerkungen zum Ende Jugoslawiens. Geschichte und Gesellschaft 20/3:402-23.
- Springborn, Radina 1983. Die bulgarische Nationalbewegung. IN: Reiter, Norbert (ed.). Nationalbewegungen auf dem Balkan. Berlin: Otto Harrassowitz, Wiesbaden, pp. 281-358 (Balkanologische Veröffentlichungen, Bd. 5).
- Stonequist, Everett V. 1961. The Marginal Man: A Study in Personality and Cultural Conflict (Introduction by Robert E. Park). New York (first published 1937).
- Tepavicharov, Vesselin 1994. Traditional individual structure of power in the villages with mixed population. In ICMSIR Foundation 1994, pp. 311-23.
- Vasilev, Kiril 1961. Rodopskite bulgari mohamedani. Plovdiv: Hristo G. Danov.
- Verdery, Katherine 1991. National Ideology under Socialism: Identity and Cultural Politics in Ceausescu’s Romania. Berkeley and Los Angeles.
- Verdery, K. 1993. Ethnic relations, economies of shortage, and the transition in Eastern Europe. IN: Hann, Chris (ed). Socialism: Ideals, Ideologies and Local Practice. London, New York, pp. 172-86 (ASA Monographs 31).
- Vranchev, Nikolai 1948. Bulgari mohamedani /pomatsi/. Sofiya: Bûlgarsko Narodouchno Druzhestvo.
1 | 2 |
Galeria: Syberia - wśród wielkiej wody Bajkału i uśmiechniętych twarzy Buriatów
Jadąc koleją transsyberyjską ponad 5000 kilometrów na wschód od Moskwy docieramy do Autonomicznej Republiki Buriacja. Kraj to piękny, lesisty, jednak srogi. Zima trwa tutaj od października do maja a temperatury sięgają niekiedy poniżej 50 stopni Celsjusza.
Komunikaty
Etnologia.pl
czasopismem
Pragniemy poinformować, iż z dniem 31.03.2010 roku decyzją Sądu Okręgowego w Poznaniu Wydział I Cywilny strona internetowa www.etnologia.pl została zarejestrowana jako czasopismo pod tytułem Etnologia i wpisana do rejestru Dzienników i Czasopism Sądu Okręgowego w Poznaniu pod numerem RPR 2613.
Serwisy powiązane tematycznie
O Ludach Północy

Arktyka.org - informacje o rdzennych ludach zamieszkujących obszary Arktyki i terenów subarktycznych. Historia, kultura, teraźniejszość.
Indianie Ameryki Pn.
Indianie.org.pl - kultura, sztuka i tradycja Indian Ameryki Północnej - teksty, galerie fotografii, krótkie prezentacje filmowe i muzyka.