EtnologiaMuzyka

Sevdalinka

Instrumenty muzyczne towarzyszące sevdalince

Saz jest najstarszym i zarazem najważniejszym instrumentem, przy akompaniamencie którego śpiewano sevdalinki. Słowo "saz" pochodzi z języka perskiego i oznacza "rurę". Instrument ten trafił do Bośni w XV wieku za pośrednictwem Turków. Saz jest instrumentem strunowym. Liczba strun waha się od 6 do 16-stu. W Bośni znane były sazy posiadające 8, 10 lub 12 strun. Saz zazwyczaj wyprzedzał śpiew wygrywając melodię, która "wprowadzała" słuchacza w utwór muzyczny.

Saz

Šargija

Innym ważnym instrumentem jest Šargija (czyt. szargija). Wyglądem przypomina saz, ale ma krótszy gryf. Zarówno saz jak i Šargija są tradycyjnymi instrumentami, które najdłużej towarzyszą sevdalince, jednak z biegiem czasu zaczęto używać także innych instrumentów, takich jak: skrzypce, klarnet, akordeon. Obecnie wykonuje się sevdalinki z akompaniamentem bardzo różnych instrumentów. Zdarza się, że w miejsce sazu lub Šargiji pojawia się akordeon czy gitara. [9]

Cechy muzyczne

Dawniej sevdalinka była bardzo melodyjna i stanowiła pole do improwizacji dla śpiewaka. Teraz jest nieco bardziej regularna, choć nadal posiada bardzo melodyjny i melancholijny charakter. Cechą rozpoznawczą sevdalinek są częste intervalla, których celem jest podnoszenie napięcia. Gdyby przyjrzeć się nutowemu zapisowi sevdalinek, zauważymy, że występują tam długie nuty. Dzięki tym przedłużonym dźwiękom śpiewak może pochwalić się swoim kunsztem wokalnym. Rytm musi być zgodny z treścią i "temperamentem" konkretnej pieśni.[10]

Wykonawcy i festiwale sevdah

Omer Pobrić

Najbardziej znani artyści XX wieku wykonujący sevdalinki to: Zaim Imamović, Omer Pobrić, Asim Brkan, Beba Selimović, Hanka Paldum, Zekerijah Đezić, Slobodan Lalić, Mijat Mijatović, Nedeljko Bilkić, Himzo Polovina, Meho Puzić, Safet Isović, Nedźad Salković, Ekrem Pilic, Silvana Armenulić, Zehra Deović, Zora Dubljević, Nada Mamula, Vida Pavlović i Emina Zecaj. Bośniacki zespół o nazwie Mostar Sevdah Reunion, założony w 1990 roku Mostarze, przyczynił się do rozsławienia sevdalinki na cały świat.[11] W 2009 roku Damir Imamović (wnuk Zaima Imamovićia) wspólnie z bośniackim raperem Frenkie'm nagrał utwór "Tebi", który znalazł się na albumie Frenkie'ego zatytułowanym "Protuotrov". Była to prawdopodobnie pierwsza próba połączenia sevdalinki z muzyką nowoczesną, która okazała się całkiem udaną.[12]

Zaim Imamović

Beba Selimović

Sevdah można posłuchać na żywo podczas koncertów poszczególnych grup muzycznych, jak również na festiwalach odbywających w większych miastach Bośni (szczególnie w Mostarze, Tuzli i Sarajewie).

Ocalić od zapomnienia

W lutym 2003 roku z inicjatywy Omera Pobrićia utworzony został Institut Sevdaha. Jest to fundacja, której celem jest gromadzenie zapisów nutowych i audio wszelkich znanych sevdalinek, a także materiałów filmowych poświęconych artystom sevdah. Siedziba fundacji znajduje się w mieście Visoko, położonym w kantonie Zeničko-dobojskim. Instytut kolekcjonuje również wszystkie publikacje na temat sevdalinek i instrumenty, z pomocą których można wykonywać ten rodzaj muzyki. Institut sevdaha współorganizował Pierwszy festiwal sevdalinki (Prvi festival sevdalinke) w roku 2004 w ramach cyklicznej imprezy kulturalnej Baščaršijske noći, odbywającej się w Sarajewie.[13]

Zakończenie

Czego dowiadujemy się za pośrednictwem sevdalinek? Poznajemy zwyczaje, styl życia, stosunki polityczno-społeczne, a przede wszystkim rodzaj relacji między kobietami a mężczyznami w dawnej Bośni. Z tego też powodu sevdalinki są jednym z nośników bośniackiej kultury. Prof. dr Haris Silajdźić, wykładowca na sarajewskim uniwersytecie i były premier Bośni i Hercegowiny, nazwał sevdalinkę bośniackim diamentem.[14] Sevdah, pod względem muzyki oraz niesionych przez siebie treści, bywa czasami porównywany do portugalskiego fado. Można się z tym zgodzić lub nie. Jedno jest jednak pewne: żaden inny rodzaj muzyki ani żadne inne zjawisko kulturalne nie przybliża bardziej charakteru, historii i ducha Bośni, co sevdah.

Przypisy:

1. Fahrudin Strojil - "Sevdalinka - Bosnisches Volkslied", str.9 http://www.bosnafolk.com/pdf/bosnisches_volkslied_screen.pdf
2. Ibidem, str.6
3. Ibid., str.7
4. Ibid., str.10
5. Ibid., str.11
6. Ibid., str.12
7. Ibid., str.13
8. Ibid., str.15-16
9. Ibid., str.17-19
10. Ibid., 20-22
11. "Sevdalinka", http://pl.wikipedia.org/wiki/Sevdalinka
12. http://www.frenkie.ba/ Oficjalna strona artysty
13. http://www.institutsevdaha.ba/ Oficjalna strona fundacji
14. Ibidem.

• Fotografia sazu pochodzi ze strony: www.yourworldinstruments.com
• Fotografia szargiji ze strony: www.atlasofpluckedinstruments.com/europe3.htm
• Fotografia Zaima Imamovića pochodzi ze strony http://tekstovi-pesama.com/zaim-imamovic/1/13765
• Fotografia Omera Pobrića ze strony www.oslobodjenje.ba/index.php?id=4906
• Fotografia Beby Selimović ze strony: jugozvuk.blogspot.com/2010/08/beba-selimovic.html

Tłumaczenie sevdalinek na j.polski: K. Satława